Stefan Gierlotka

Urodził się 25 kwietnia 1928 roku w Piotrowicach Śląskich. W 1935 roku rozpoczął naukę w szkole podstawowej w Piotrowicach, którą kontynuował w okresie wojny. W 1944 roku podjął pracę fizyczną w warsztatach mechanicznych, a później jako elektryk w Hucie Baildon. Po wojnie uczęszczał do Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych w Katowicach. W 1949 roku został przyjęty na studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej. Studiował podstawy elektrotechniki u profesora Stanisława Fryzego. Studia inżynierskie ukończył w 1953 roku, a studia magisterskie w 1955 roku. Z inicjatywy profesora Władysława Kołka, bezpośrednio po uzyskaniu dyplomu, rozpoczął pracę w Katedrze Maszyn Elektrycznych.

Od początku pracy naukowej Arkadiusz Puchała był związany z profesorem Władysławem Kołkiem, który był promotorem jego rozprawy doktorskiej pt.: „Szczególne własności obwodu magnetycznego i ich wpływ na postać równań silnika ze zwojem zwartym”, obronionej w 1960 roku na Politechnice Śląskiej. W marcu 1961 roku przeniósł się, za profesorem Władysławem Kołkiem, do Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie i rozpoczął pracę w Katedrze Maszyn i Pomiarów Elektrycznych. Stopień doktora habilitowanego uzyskał na AGH w 1965 roku dysertacją pt. „Formy liniowe i kwadratowe niesymetrycznych maszyn elektrycznych”. W tym samym 1965 roku został mianowany docentem etatowym.

W 1965 roku rozpoczął wykłady z teorii elektromechanicznych przetworników energii. Tematyka wykładów zaskoczyła środowisko naukowe, bowiem metoda i prezentowane dynamiczne, wieloharmoniczne modele maszyn elektrycznych, przy ówczesnych środkach technicznych, wydawały się być nieprzydatne do obliczeń. Szybki rozwój w dziedzinie techniki cyfrowej i komputerowej wykazał wielkie zdolności przewidywania Arkadiusza Puchały i stworzył możliwości zastosowania tej metody w przemyśle przy projektowaniu maszyn i elektromechanicznych układów napędowych.

Współpracował z Zakładami Konstrukcyjno-Mechanizacyjnymi Przemysłu Węglowego ZKMPW, gdzie był członkiem Rady Naukowej. Dla hut wykonywał prace dotyczące dynamiki pracy nowych napędów i analizy stanów awaryjnych. Współpracował z Branżowym Ośrodkiem Badawczo- Rozwojowym Maszyn Elektrycznych Komel w Katowicach i był członkiem jego Rady Naukowej, doradcą w zakresie nowych silników indukcyjnych, remontów maszyn wyciągowych. Prowadził także prace w przemyśle chemicznym, w szczególności dotyczące maszyn elektrycznych w wykonaniu przeciwwybuchowym, uszkodzeń klatek silników indukcyjnych.

Prowadził wykład nie posługując się nigdy żadnymi notatkami, pisał równania kredą na tablicy, czasem rysował, ilustrując wykład, bardzo szeroko i wyraziście objaśniał swój wywód. Ten sugestywny, bezpośredni kontakt ze słuchaczami utrzymał do końca swoich wykładów.

W 1969 roku zorganizował w AGH w Krakowie Zakład Dynamiki i Systemów Elektromechanicznych i był jego kierownikiem. Od roku 1967 prowadził wykłady także na Politechnice Częstochowskiej. Uprawiał działalność publikacyjną w czasopismach krajowych i liczących się zagranicznych, co w latach sześćdziesiątych nie było sprawą prostą. Brał udział w konferencjach zagranicznych, a jego znakomita znajomość języka niemieckiego pozwoliła mu na nawiązanie ważnych naukowo kontaktów. Szczególnie ważne były wyjazdy naukowe do Uniwersytetów Technicznych w Budapeszcie, a następnie do Ilmenau. Równolegle nawiązał kontakty z firmą SIEMENS, w których firma ta przygotowywała do badań, pod jego kierunkiem, bardzo kosztowne stanowisko do weryfikacji pomiarowej zwarć zwojowych w uzwojeniach stojana generatora dużej mocy.

W latach 1970–1972 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Elektrotechniki AGH. W roku 1972 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego i stanowisko profesora AGH. W tym też czasie rozpoczął pisanie swego najważniejszego dzieła „Dynamika Maszyn i Układów Elektromechanicznych”, które zostało wydane już po jego śmierci.

W 1972 roku nagle rozchorował się ciężko jego najmłodszy, niespełna roczny syn Tomek, który był leczony w Klinice Otolaryngologicznej Akademii Medycznej w Katowicach. Arkadiusz Puchała wraz z ordynatorem doc. dr. Waldemarem Boguszem opracował specjalny zawór dla syna, który był po operacji tracheotomii. Współpracował również z lekarzami kliniki w zakresie urządzeń do celów otolaryngologii, pracował też nad modelem matematycznym ucha.

Jego działalność naukowa skupiała się nad metodami matematycznymi i ich przydatności w zakresie teorii: maszyn elektrycznych, dynamicznych modeli matematycznych maszyn elektrycznych w stanach nieustalonych i napędowych systemów elektromechanicznych.

Był promotorem 7 prac doktorskich, recenzentem wielu doktoratów i habilitacji. Ma w swym dorobku ponad 50 publikacji naukowych krajowych i zagranicznych, w tym w liczących się pismach jak Archiwum Elektrotechniki, Rozprawy Elektrotechniczne, Elektrotechnik und Maschinenbau, Elektrie.

Wydał książki: „Teoria przetworników elektromechanicznych”. Skrypt AGH, „Dynamika maszyn i układów elektromechanicznych”, PWN 1977 Warszawa. „Zadania z dynamiki maszyn i układów elektromechanicznych” PWN, 1978 Warszawa.

Był wybitną indywidualnością o niezwykłym talencie naukowym i ogromnej pracowitości, odszedł w trakcie rozwijającej się jego kariery krajowej i międzynarodowej. W roku 1974 zachorował. Zmarł 23 kwietnia 1974 roku w Katowicach, w wieku 46 lat.

Stefan Gierlotka – Polski Komitet Bezpieczeństwa w Elektryce SEP