Autor: Stefan Gierlotka
Sri Lanka, do niedawna nazywana Cejlonem, to wyspa położona około 50 km na południowy wschód od Indii. Od 1815 do 1948 roku Sri Lanka była kolonią brytyjską. Główne źródło utrzymania w Sri Lance stanowi rolnictwo. Rolnictwo jest skupione głównie wokół produkcji herbaty i ryżu. Krajobraz wyspy tworzą wzgórza porastające herbacianymi krzewami, tarasowe pola ryżowe i plantacje drzew kauczukowych.
Wyspa znajduje się w obszarze klimatu zwrotnikowego monsunowego. Klimat charakteryzuje się częstymi obfitymi deszczami i wysoką wilgotnością. Ze względu na obfite opady deszczu sieć rzeczna jest bardzo rozwinięta. Północną część wyspy porasta las monsunowy, który traci liście w porze suchej. Na wschodzie występują sawanny z wysoką trawą. W części południowej znajdują się wilgotne lasy równikowe, w których rosną drzewa sandałowce, hebanowce i drzewiaste paprocie. Na południowo-zachodnim wybrzeżu rosną palmy kokosowe. Ujścia rzek i wybrzeża pokrywają lasy namorzynowe. Przy wybrzeżach znajdują się liczne rafy koralowe.
Lasy zamieszkują słonie indyjskie, jelenie i dzikie bawoły. Do drapieżników niebezpiecznych należy lampart, kobra indyjska oraz żmija łańcuszkowa. W rzekach żyją krokodyl różańcowy i krokodyl błotny. Na brzegach lagun zamieszkuje waran paskowy. W lasach i na sawannach żyją licznie gatunki małp (w tym endemiczny makak manga, hulman). Na wyspie żyje także największy gatunek nietoperza – rudawka.
Sri Lanka i południowe Indie były kiedyś jednym lądem wchodzącym w skład kontynentu Gondwany. Około 200 milionów lat temu płyta indoaustralijska, niosąca oba regiony, przesunęła się na północny wschód i około 45 milionów lat temu zderzyła się z kontynentem Eurazji. Wskutek naporu mas lądu, będących dzisiaj Półwyspem Indyjskim, wypiętrzyły się Himalaje. W paleogenie uformował się głęboki rów tektoniczny, który oddzielił Cejlon od Indii. Między Indiami a oddaloną o 50 km Sri Lanką istnieje łańcuch wysepek wapiennych, zwany Mostem Adama. Sri Lanka znajduje się w centrum płyty kontynentalnej i trzęsienia ziemi oraz wybuchy wulkanów tu nie występują.
Sri Lanka posiada znaczne zasoby surowców mineralnych: złoża grafitu, kamieni szlachetnych, rud żelaza oraz materiałów budowlanych (granity, gnejsy, wapienie). Na wybrzeżu prowadzi się wydobycie piasków ilmenitowych zawierających cyrkon, tytan i tor. W części południowej wyspy wydobywa się różnokolorowe szafiry, rubiny, chryzoberyle, turmaliny, topazy, cyrkony, granaty, ametysty, aleksandryty, kwarce i kamienie księżycowe – będące odmianą skalenia potasowego.
Wydobycie minerałów wymaga licencji wydawanej przez Krajowy Urząd Górniczy – odpowiednik naszego Wyższego Urzędu Górniczego. Jest to instytucja państwowa, której rola polega na kontrolowaniu tej dochodowej gałęzi gospodarki. Obowiązkiem prowadzącego działalność górniczą jest rekultywacja terenu po zakończeniu wydobycia. Udzielając licencji Urząd Górniczy pobiera przy jej wydawaniu kaucję. Jeśli właściciel po zakończeniu eksploatacji nie przywróci działki do jej pierwotnego stanu, zrobi to państwo za wpłacone przez niego wcześniej pieniądze. Dzięki takiemu działaniu w Sri Lance nie występują opuszczone wyrobiska.
Aby udostępnić złoże nie trzeba kopać głęboko. Wystarczy usunąć wierzchnią warstwę, pod którą znajdują się osady, zawierające kamienie szlachetne. Typowa kopalnia składa się z pionowego szybu o głębokości do 15 m, od którego na dole prowadzi się wyrobiska komorowe lub krótkie chodniki. Pompy odwadniające i wentylatory są zasilane spalinowymi przenośnymi agregatami prądotwórczymi. Niewielkie kopalnie odkrywkowe ulokowane są często wokół pól ryżowych. Można je poznać po drewnianych spadzistych daszkach, wybudowanych dla ochrony kopalni przed monsunowym deszczem.
Produkcja energii elektrycznej w Sri Lance opiera się w 42% na spalaniu płynnych paliw kopalnych sprowadzanych z krajów arabskich. Kraj posiada trzy duże elektrownie cieplne o mocy od 300 do 525 MW spalające produkty ropopochodne oraz jedną elektrownię węglową o mocy 600 MW. Drugie źródło energii elektrycznej stanowią hydroelektrownie. Obfite opady deszczu rozwinęły krajową sieć rzeczną. Większość rzecznych hydroelektrowni wytwarza moc kilkudziesięciu MW. W Sri Lance jest też 7 hydroelektrowni o mocy większej niż 100 MW. Największa hydroelektrownia Victoria wytwarza moc 220 MW. Budowana jest hydroelektrownia Maha Oya o mocy 600 MW, której uruchomienie przewidziano na 2030 rok.
System przesyłowy energii w Sri Lance oparty jest na pięciu dwutorowych liniach o napięciu 220 kV oraz pracujących na napięciu 135 kV. Miejska sieć przesyłowa pracuje na napięciu 33 kV i 11 kV.
Buddyzm w Sri Lance jest największą i oficjalną religią praktykowaną przez 74% populacji. Pozostałe religie to hinduizm, chrześcijaństwo i islam. Najważniejszym elementem architektonicznym buddyzmu są stupy (zwane dagobami), których dzwonowaty kształt symbolizuje wszechświat i drogę do oświecenia. Stupy są to relikwiarze, w których spoczywają autentyczne lub domniemane relikwie Buddy. Ich monumentalna forma, często pozłacana lub pomalowana na biało, dominuje w krajobrazie kraju. Wihary, czyli świątynie mieszczące posągi Buddy, charakteryzują się bogactwem zdobień, które mają ułatwiać medytację. Mudry, czyli gesty w posągach Buddy, przekazują różne aspekty nauk. Kraj żyje według kalendarza księżycowego, dlatego każdy dzień pełni Księżyca jest dniem wolnym od pracy.
Autor: Stefan Gierlotka – Polski Komitet Bezpieczeństwa w Elektryce
