Stefan Gierlotka

Kaszmir leży na pograniczu północnych Indii z Pakistanem i Chinami. Obejmuje tereny górskie w zachodnim krańcu masywu Himalajskiego, położone w dolinie rzeki Indus. Do 1947 roku Kaszmir był częścią Indii Brytyjskich. Po podziale brytyjskiej kolonii Indie i Pakistan rościły sobie prawa do tego regionu. Ostatecznie zdecydowano o przynależności Kaszmiru do Indii. Pakistan nie zaakceptował tej decyzji, co doprowadziło do wybuchu wojny indyjsko-pakistańskiej. W 1948 roku ONZ ustanowiła linię zawieszenia broni, dzieląc Kaszmir na część pakistańską i indyjską. W 1962 roku do konfliktu dołączyły Chiny, rozpoczynając wojnę chińsko-indyjską. Obecnie spór ma charakter strategiczny, gdyż wszystkie zaangażowane państwa dysponują bronią jądrową.

Dolina Kaszmiru obejmuje pasma górskie Himalajów i Karakorum. Stolicą regionu jest Śrinagar, którego większość mieszkańców stanowią muzułmanie. Od wschodu sąsiaduje z nim Ladakh, zamieszkany głównie przez buddystów i hinduistów. Ladakh leży w górnym biegu rzeki Indus, a jego głównym ośrodkiem administracyjnym jest miasto Leh. Stąd wyrusza większość wypraw w indyjskie Himalaje. Rzeka Indus, o długości 3180 kilometrów, wypływa w Chinach, przepływa przez Kaszmir i uchodzi do Morza Arabskiego na terytorium Pakistanu. Gospodarka Kaszmiru opiera się głównie na rolnictwie prowadzonym w dolinach.

Ciekawostką architektoniczną regionu są klasztory buddyjskie i hinduistyczne wzniesione na stromych zboczach doliny Indusu. W stylu tybetańskim budowano je w układzie tarasowym, schodzącym w dół górskich stoków, co zwiększało ich stabilność. Konstrukcje wykonywano z lokalnych materiałów, z uwzględnieniem warunków klimatycznych. Grube, kamienne ściany stanowiły fundamenty, a górne kondygnacje wznoszono z suszonych na słońcu cegieł mułowych. Takie rozwiązanie zapewniało izolację termiczną – wnętrza pozostawały ciepłe zimą i chłodne latem.

Na uwagę zasługuje konstrukcja stropów klasztorów. Składają się one z poziomych wiązek wierzbowych kijów o grubości 2–3 cm, układanych gęsto na grubość 30–40 cm. Taki układ zapewnia nie tylko nośność, ale i elastyczność konstrukcji, istotną w obszarze aktywnym sejsmicznie. Dachy mają lekkie nachylenie warstwowe, co poprawia odporność na wstrząsy i ułatwia odpływ wody. Białe tynki wapienne odbijają światło słoneczne, chroniąc wnętrza przed przegrzaniem. Okna umieszczone od strony południowej zapewniają optymalne nasłonecznienie i ogrzewanie.

Część sakralna klasztoru skupiona jest wokół centralnego dziedzińca, z którego prowadzą wejścia do sali zgromadzeń (Dukhang) oraz świątyni (Tshongkhang). W głównej sali znajduje się pozłacany, miedziany posąg Buddy. Ściany zdobią malowidła ilustrujące kosmologię buddyjską, freski narracyjne oraz przedstawienia strażników i istot niebiańskich.

Około 78% energii elektrycznej w Indiach pochodzi z elektrowni węglowych. Równolegle kraj rozwija energetykę wodną – liczne hydroelektrownie wykorzystują rzeki spływające z Himalajów. W Kaszmirze duża elektrownia wodna znajduje się w pobliżu miejscowości Alchi, na rzece Indus. Indie inwestują także w rozwój energetyki słonecznej. W większości stanów notowana jest nadwyżka podaży energii.

W Himalajach buduje się linie przesyłowe o napięciu 220 kV na wysokościach przekraczających 5000 m n.p.m. W Indiach stosuje się napięcia przesyłowe 220, 400 i 765 kV. Sieci średniego napięcia działają przy napięciach 33, 22 oraz 11 kV. Miejskie sieci rozdzielcze opierają się na transformatorach o napięciu 11 kV w układzie trójkąta oraz dolnym napięciu 433 V w układzie gwiazdy. Jakość instalacji domowych bywa niska – transformatory umieszczone na chodnikach i przejściach pieszych mogą stanowić zagrożenie i wymagają szczególnej ostrożności.

Ze względu na napięcia polityczne indyjski system elektroenergetyczny nie jest połączony z sieciami Chin ani Pakistanu. W związku z tym na terenie Indii nie spotyka się także chińskich produktów, a mieszkańcy Kaszmiru nie utrzymują kontaktów z sąsiadami zza granicy.

Indie dysponują znacznymi zasobami surowców mineralnych – węgla kamiennego i brunatnego, rud żelaza, chromu, cynku, miedzi i kamieni szlachetnych. Węgiel odgrywa kluczową rolę w indyjskim systemie energetycznym. Największe złoża znajdują się w południowych i wschodnich stanach. W 2024 roku produkcja węgla przekroczyła miliard ton, co stanowiło wzrost o 11% w porównaniu z rokiem poprzednim. Rząd planuje zwiększenie rocznej produkcji do 1,4 miliarda ton w 2027 roku. Indie są drugim co do wielkości producentem i konsumentem węgla na świecie.

Chociaż Indie, po Chinach i USA, należą do największych emitentów gazów cieplarnianych, ich podejście do zmian klimatu różni się od unijnego. Podczas gdy Unia Europejska stawia na eliminację węgla, Indie – dostrzegając problem zmian klimatycznych – inwestują w nowoczesne, niskoemisyjne technologie węglowe.

Stefan Gierlotka
Polski Komitet Bezpieczeństwa w Elektryce SEP