Energetyka i kopalnictwo opali w Etiopii
Etiopia należy do najuboższych krajów świata. Usytuowana jest wysoko nad poziomem morza i obejmuje bardzo zróżnicowane krajobrazy. Tu przebiega Wielki Rów Afrykański, stanowiący system wielu obniżeń tektonicznych. Etiopia, licząca ponad 105 milionów mieszkańców, jest drugim pod względem liczby ludności państwem w Afryce. Stolicą jest Addis Abeba, którą zamieszkuje ponad 2,7 miliona mieszkańców. W Etiopii mówi się w języku Oromo i Amhara. Etiopskie dzieci uczą się w młodszych klasach języka plemiennego, a od szkoły średniej lekcje prowadzone są już w języku angielskim.
Główną religią wyznawaną w kraju jest chrześcijański Etiopski Kościół Ortodoksyjny. Wyznawcy tego Kościoła twierdzą, że są posiadaczami zaginionej biblijnej Arki Przymierza. Historia zaginięcia Arki Przymierza jest jedną z najbardziej tajemniczych opowieści biblijnych. Tradycja mówi, że syn królowej Saby i króla Salomona – Menelik, pierwszy cesarz Abisynii – wywiózł arkę z Jerozolimy do Etiopii. Legendarną Arkę przechowują w Aksum, mieście królowej Saby. Kult Arki Przymierza jest w etiopskim Kościele tak silny, że każda świątynia posiada jej replikę.
Inną ciekawostką religijno-architektoniczną są skalne świątynie w Lalibela. To zespół skalnych kościołów wykutych w litej skale, zarówno ich wnętrza, jak i bryła zewnętrzna. Świątynie wykuto w czerwonym tufie wulkanicznym, w XII wieku.
W Etiopii z jeziora Tana wypływa Nil Błękitny, który – łącząc się z Nilem Białym w Sudanie – tworzy Nil, najdłuższą rzekę na świecie. W pobliżu jeziora Tana na Nilu Błękitnym, obok wodospadu wysokiego na 42 m, wybudowano elektrownię wodną.
Aktualnie na Nilu Błękitnym, około 15 km na wschód od granicy z Sudanem, budowana jest duża zapora i elektrownia wodna pod nazwą Wielka Tama Etiopskiego Odrodzenia. Po ukończeniu będzie największą elektrownią hydroelektryczną w Afryce, a także siódmą co do wielkości na świecie. Zbiornik po wybudowaniu tamy będzie napełniany wodą przez 15 lat. Budowie tamy od początku inwestycji sprzeciwiają się Sudan i Egipt. Kraje te twierdzą, że w okresie napełniania zbiornika wody Nilu Błękitnego zostaną na tamie zatrzymane, co zmniejszy ilość wody w Nilu. Spowoduje to brak wylewów w dolnym Nilu, potrzebnych rolnictwu do nawadniania upraw. Egipt uważa, że zalewanie tamy doprowadzi do wyschnięcia Jeziora Nasera nad Tamą Asuańską w Egipcie.
Wytwórczość energii elektrycznej w Etiopii oparta jest głównie o hydroelektrownie, których moc zainstalowana stanowi 89,5% krajowej mocy dyspozycyjnej. Oprócz elektrowni wodnych energię wytwarzają farmy wiatrowe, fotowoltaika oraz geotermia. Istnieje 7 elektrowni napędzanych olejem napędowym, ale wszystkie stanowią zasilanie rezerwowe podczas stanów awaryjnych.
Pomimo dobrze zorganizowanej wytwórczości energii elektrycznej, zwłaszcza z hydroelektrowni, tylko 65% mieszkańców Etiopii ma dostęp do sieci elektrycznej. Około 35% ludności w południowej Etiopii nie jest podłączona do sieci energetycznej. Znacznie lepiej jest zelektryfikowana północna część kraju. Miejskie i wiejskie napowietrzne linie przesyłowe wykonane są na słupach z drewna eukaliptusowego. Na konstrukcjach drewnianych budowane są stacje transformatorowe, które często są instalowane tak nisko, że istnieje możliwość swobodnego dotyku przewodów i zacisków transformatora. Ponieważ często występują przerwy w dostawie prądu, wiele hoteli i instytucji posiada swój własny rezerwowy spalinowy generator.
Część południowa kraju, na południe od Addis Abeby z uwagi na rozległe tereny sawanny jest bardzo słabo zelektryfikowana. Od strony Somalii na południowym wschodzie nie ma większych elektrowni. Południe kraju w większości zamieszkuje na sawannach ludność plemienna, zajmująca się rolnictwem i pasterstwem. Nie posiadają dostępu do sieci elektrycznej.
Ciekawostką jest, że mimo tak biednego kraju, na południu eksploatowana jest nowoczesna linia przesyłowa prądu stałego o napięciu 500 kV. Stacja przekształtnikowa prądu przemiennego na prąd stały o napięciu 500 kV znajduje się w Sodo, około 300 kilometrów na południowy zachód od Addis Abeby. Linia przesyłowa prądu stałego, dwuprzewodowa w układzie wiązkowym, poprowadzona jest przez sawannę od miejscowości Sodo do odległej o 400 kilometrów miejscowości Moyale na granicy z Kenią. Linia stanowi zasilanie północnych rejonów sąsiadującej Kenii. Aktualnie jest wydłużana dalej na południe Kenii do projektowanej długości 1040 km. Nadwyżka energii elektrycznej z etiopskich hydroelektrowni jest przesyłana do Kenii, która w północnej części nie posiada elektrowni.
Górnictwo kopalin energetycznych w Etiopii nie istnieje. Najatrakcyjniejszą kopaliną pozyskiwaną w północnej Etiopii są opale i szafiry, o wysokiej jakości jubilerskiej. Wysoka jakość opali etiopskich uczyniła kraj drugim po Australii, największym ich ośrodkiem wydobywczym.
W Etiopii złoża krystalicznego opalu znajdują się w rejonie Wegel Tena, około 500 km na północ od Addis Abeby. Geologicznie obszar stanowią ułożone poziomo warstwy pochodzenia wulkanicznego, w których przemiennie występują warstwy bazaltowe i ryolitowe. Złoże opalonośne o grubości do 1 m znajduje się na wysokości około 3200 metrów n.p.m. Opal etiopski występuje między ziarnami materiału wulkanicznego lub wypełnia pęknięcia i ubytki w skale. Opal wydobywany jest krótkimi wyrobiskami chodnikowymi prowadzonymi w pokładzie na zboczu góry. Eksploatowany pokład opalonośny posiada strukturę skał luźno związanych i ich urabialność nie wymaga dużego nakładu pracy. Prace wydobywcze prowadzone są ręcznymi narzędziami. Górnicy pracujący przy wydobywaniu opali stanowią kilkunastoosobowe grupy, tworzące zazwyczaj spółki rodzinne.
Drugim wydobywanym w Etiopii kamieniem szlachetnym są szafiry. Złoża żwirowe, w których znajdowane są szafiry i rubiny, znajdują się na północ od Aksum, w kierunku Erytrei. Używając łopat i kilofów, górnicy kopią kilkumetrowe doły, zagłębiając się do warstwy żwirowej. Żwir jest wydobywany na powierzchnię i rozsypywany obok wykopu, gdzie ręcznie poszukuje się w nim występujących szafirów i rubinów. Szafiry etiopskie charakteryzują się kolorem ciemnozielono-niebieskim z różnorodnymi inkluzjami. Prace górnicze i wyszukiwanie w żwirze cennych minerałów wykonują załogi kilkunastoosobowe, stanowiące spółki rodzinne lub koleżeńskie.
Wydobycie kamieni szlachetnych w Etiopii nie jest regulowane prawami koncesyjnymi. Lokalni górnicy, czyli mieszkańcy najbiedniejszych wiosek, szybko zauważyli szansę na poprawę sytuacji materialnej, porzucając rolnictwo na rzecz wydobywania minerałów o wartości jubilerskiej. Największy zysk ze sprzedaży minerałów należy nie do górników, ale do pośredników toczących walki o dostęp do pierwokupu wydobywanego surowca.
Artykuł został opublikowany w miesięczniku Napędy i sterowanie w kwietniu 2020r.
Autor: Stefan Gierlotka
